Γιατί δεν Τελειώνει η «Οδύσσεια» της ταλαιπωρίας των Ελλήνων που ξενιτεύονται; Οι κρίσιμοι Κωδικοί 319 -320 στη φετινή δήλωση
Του Φοροτεχνικού Γιώργου Χριστόπουλου
(από το νέο βιβλίο «Ραντεβού με την Εφορία» – πρακτικό βοήθημα για Δηλώσεις φυσικών και Νομικών Προσώπων.
e-mail: g.christopoulos@mental.gr
Συμπληρώνει σχεδόν ένα χρόνο η σημαντική απόφαση – σταθμός (1445/2016) του ΣτΕ που δημοσιεύθηκε στις 29-6-2016 σε δημόσια συνεδρίαση και ως γνωστόν ανέτρεψε τα δεδομένα για τη φορολογία κατοίκων εξωτερικού, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο της νομοθετικής ρύθμισης για χωριστές δηλώσεις των συζύγων με διαφορετική φορολογική κατοικία.
(βλ. στον κόμβο: ΣτΕ 1445/2016 ).
……νοητή η χωριστή κατοικία των συζύγων:
Ως γνωστόν η απόφαση απέρριψε τον ισχυρισμό του προϊσταμένου της ΔΟΥ και γνωμοδότησε «ότι με βάση τις γενικότερες κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις της εποχής, αλλά και ανάλογα με τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα των συζύγων, σε περίπτωση που έγγαμο φυσικό πρόσωπο δεν είναι υπόχρεο σε υποβολή δήλωσης φόρου εισοδήματος στην Ελλάδα, είναι νοητή η χωριστή κατοικία αυτών».
Επιπλέον στο σημείο αυτό πρόσθεσε το σημαντικότερο.
Ότι: «σε περίπτωση που έγγαμο φυσικό πρόσωπο δεν είναι υπόχρεο σε υποβολή δήλωσης φόρου εισοδήματος στην Ελλάδα, για τον λόγο ότι το ίδιο δεν έχει τη φορολογική κατοικία του σ’ αυτήν, δεν τίθεται ζήτημα υποβολής κοινής δήλωσης φόρου εισοδήματος (κατ’ άρθρο 67 παρ. 4 του ν. 4172/2013) με τον ή τη σύζυγο του, αποκλειστικώς και μόνον επειδή ο ή η σύζυγος πληροί τα κριτήρια για να χαρακτηρισθεί φορολογικός κάτοικος Eλλάδας.
Τα πράγματα όμως ξεκαθαρίζονται με την νέα απόφαση του ΣτΕ 1215/2017
Αλλά αν η προ έτους απόφαση – σταθμός του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του ελληνικού συστήματος δικαστικού ελέγχου της διοικητικής δράσης και νομιμότητας των διοικητικών πράξεων και έχει καταξιωθεί ως ο ισχυρός προστάτης τόσο του πολίτη όσο και του Δημοσίου, διεμήνυσε όσα προαναφέραμε και ανέτρεψε τα δεδομένα για τη φορολογία κατοίκων εξωτερικού, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο της νομοθετικής ρύθμισης για χωριστές δηλώσεις των συζύγων με διαφορετική φορολογική κατοικία, μία νέα απόφαση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα ολοκληρώνει από κάθε πλευρά και ξεκαθαρίζει τα πράγματα. (Βλ. στο κόμβο: ΣτΕ 1215/2017)
Η υπόθεση:
Το ΣτΕ στις 5 Απριλίου 2017 συνεδρίασε δημόσια για να δικάσει την από 19 Ιανουαρίου 2017 αίτηση της, …..κατοίκου Αθηνών…..με την οποία ζητήθηκε η ακύρωση α) της ….. πράξης της Διευθύντριας της Δημόσιας Οικονομικής Υπηρεσίας (Δ.Ο.Υ.) ….., με την οποία απορρίφθηκε αίτηση της αιτούσας περί αποσυσχετισμού του αριθμού φορολογικού μητρώου (Α.Φ.Μ.) αυτής από τον Α.Φ.Μ. του συζύγου της, κατοίκου εξωτερικού,
β) της παράλειψης της εν λόγω διευθύντριας να ορίσει, σε συμμόρφωση προς την 2884/2-9-2016 απόφαση της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών, ότι η αιτούσα δικαιούται να υποβάλλει ηλεκτρονικά χωριστή δήλωση φόρου εισοδήματος από τον σύζυγο της,
γ) της ……… πράξης του Τμήματος Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της Δ.ΟΎ. …, κατά το μέρος που με αυτήν δεν ορίσθηκε ότι η αιτούσα και ο σύζυγος της δικαιούνται να υποβάλλουν ηλεκτρονικά χωριστές δηλώσεις φόρου εισοδήματος.
Η νέα απόφαση σε περίληψη:
Σύζυγοι με ξεχωριστή κατοικία.
Η σύζυγος μπορεί να υποβάλλει αυτοτελή δήλωση στην Ελλάδα παρότι είναι παντρεμένη με φορολογούμενο που είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού.
Αυτό είναι στην ουσία το «ξεκαθάρισμα» της μέχρι σήμερα επίμαχης διάταξης.
Κατά το σκεπτικό της απόφασης:
«Η ανάγκη που οδήγησε τον νομοθέτη να προβλέψει τη δυνατότητα υποβολής χωριστών δηλώσεων εκ μέρους των συζύγων σε περίπτωση διακοπής, κατά την έννοια του οικογενειακού δικαίου, της έγγαμης συμβίωσης, συντρέχει εν μέρει και στην περίπτωση που οι σύζυγοι, παρόλο που δεν έχουν διακόψει την έγγαμη συμβίωση, κατά το οικογενειακό δίκαιο, εν πάση περιπτώσει έχουν χωριστή κατοικία.
Και τούτο, ανεξαρτήτως αν, η υποχρέωση υποβολής κοινής και για τους δύο συζύγους δήλωσης από το σύζυγο είναι ή όχι σύμφωνη με διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος»
Η αιτιολογία της φορολογικής αρχής που δεν δέχτηκε χωριστή δήλωση της συζύγου:
Το αίτημα της αιτούσας, φορολογικής κατοίκου Ελλάδας, προς υποβολή χωριστής δήλωσης φόρου εισοδήματος απορρίφθηκε από την ΔΟΥ ………με την αιτιολογία ότι η δήλωση φόρου εισοδήματος πρέπει να υποβάλλεται από τον σύζυγο της, ως υπόχρεο στη Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού, καθώς, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 67 παρ. 4 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, το οικείο μηχανογραφικό σύστημα ΔΕΝ δέχεται χωριστή δήλωση φόρου εισοδήματος των συζύγων, καθόσον αυτό συμβαίνει μόνο στην περίπτωση της διακοπής της έγγαμης συμβίωσης.
Και το ΣτΕ: «Η αιτιολογία, όμως, αυτή δεν είναι νόμιμη»
«Η αιτιολογία, όμως, αυτή δεν είναι νόμιμη, καθόσον, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη, δεν τίθεται ζήτημα υποβολής εκ μέρους του συζύγου της αιτούσας, φορολογικού κατοίκου εξωτερικού, δήλωσης φόρου εισοδήματος για τα εισοδήματα της αιτούσας, η οποία δικαιούται σε αυτοτελή υποβολή προς την αρμόδια για την ίδια Δ.Ο.Υ. της σχετικής δήλωσης, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 67 του ν. 4172/2013, ηλεκτρονικά, και πάντως, σε έγχαρτη μορφή μέχρι την προσαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων στις κατά τα ανωτέρω ρυθμίσεις της φορολογικής νομοθεσίας εντός ευλόγου χρόνου, ο οποίος δεν μπορεί να υπερβεί την προθεσμία υποβολής δηλώσεων φόρου εισοδήματος του τρέχοντος φορολογικού έτους (2017)».
Πρέπει να εναρμονιστεί και το taxis ώστε να δέχεται χωριστές δηλώσεις.
Αυτό είναι τέλει και το μέγα πρακτικό ζητούμενο. Η προσαρμογή δηλαδή του συστήματος που θα δίνει τη δυνατότητα υποβολής χωριστών ηλεκτρονικών δηλώσεων στις περιπτώσεις που ο σύζυγος είναι αποδεδειγμένα φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, αλλά λόγω του ότι η σύζυγος διαμένει και εργάζεται στην Ελλάδα, ή έχουν ανήλικα παιδιά, δεν του αναγνωρίζεται αυτό, λόγω εσφαλμένης ερμηνείας και εφαρμογής των διατάξεων από τις φορολογικές αρχές (σ.σ. όπως αποδείχτηκε με τις παραπάνω αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου) και ως εκ τούτου υποχρεούται (ο σύζυγος) να υποβάλει δήλωση στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημα του και να φορολογηθεί στην Ελλάδα!
Όμως και για το κρίσιμο αυτό ζήτημα, στην περσινή του (βλ. πιο πάνω απόφαση (1445/2016) το Σ.τ.Ε, προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα και σχολιάζοντας τη μη πρόβλεψη στο σύστημα (σημ. το taxis) της δυνατότητας υποβολής δήλωσης από τον ένα μόνο σύζυγο, όταν ο άλλος δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, αποφαίνεται ότι «θα πρέπει αντιθέτως να προσαρμόζεται στους κανόνες της φορολογικής νομοθεσίας και να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ορθής εφαρμογής της και όχι η εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας να προσαρμόζεται στις δυνατότητες του συστήματος».
Τι σημαίνουν όμως οι παρακάτω Κωδικοί 319 -320 στη φετινή δήλωση και γιατί ξαναπροστέθηκε ο κωδικός 320 για τη σύζυγο;
Πριν εξετάσουμε τα δύσκολα σχετικά με τους κωδικούς αυτούς, πρέπει να ομολογήσουμε ότι το σύστημα εναρμονίσθηκε με την παραπάνω απόφαση του ΣτΕ και αυτό προδήλως πιστώνεται στη Φορολογική Διοίκηση. Συνεπώς το σύστημα δίνει τη δυνατότητα υποβολής δήλωσης από τον ένα μόνο σύζυγο, όταν ο άλλος δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας.
Και όταν λέμε δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος, σημαίνει ότι έχει μεταφέρει κανονικά τη φορολογική κατοικία του στο εξωτερικό και στο μητρώο έχει γίνει η σχετική μεταβολή. Στην περίπτωση αυτή οι δηλώσεις θα εκκαθαρισθούν χωριστά και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.
Άλλωστε, για τον κωδικό 320, στην απόφαση της ΑΑΔΕ, (ΠΟΛ.1034/9.3.2017) διαβάζουμε ότι συμπληρώνεται, στην περίπτωση που η σύζυγος ή το μέρος συμφώνου συμβίωσης είναι φορολογικός κάτοικος αλλοδαπής. Επίσης σύμφωνα με το φετινό «βιβλιαράκι» οδηγιών της Α.Α.Δ.Ε. «Οι κωδικοί αυτοί προσυμπληρώνονται σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρούνται στο αρχείο μητρώου της Υπηρεσίας, εφόσον είστε φορολογικός κάτοικος αλλοδαπής»
Όμως αυτό δεν είναι ο κανόνας και το μείζον ζήτημα για χιλιάδες συμπολιτών μας που ξενιτευτήκαν γεννάται με τη διάταξη (άρθρο 4 του ΚΦΕ), η οποία όπως έχει ερμηνευθεί και εφαρμόζεται (βλ. σχ. ΠΟΛ.1058/18.3.2015, ΠΟΛ.1260/19.12.2014) δεν «νομιμοποιεί φορολογικά» την εγκατάσταση μόνο του ενός συζύγου στο εξωτερικό, όταν η σύζυγος διαμένει και εργάζεται στην Ελλάδα, ή έχουν ανήλικα παιδιά. Και τούτο παρά το γεγονός ότι ο ξενιτεμένος σύζυγος κατέστησε την εν λόγω χώρα ως κέντρο της ύπαρξης του, των βιοτικών του σχέσεων, των υλικών του συμφερόντων, του υλικού του βίου και της επαγγελματικής του εγκατάστασης.
Πως θα λειτουργήσουν επομένως οι παραπάνω κωδικοί για τους φορολογούμενους που ανήκουν στην κατηγορία που προαναφέραμε;
Δηλώνοντας την πραγματικότητα, πρέπει να απαντήσουν «ΝΑΙ» στον κωδικό 319, και θα υποχρεωθούν να δηλώσουν στην Ελλάδα το εισόδημα του εξωτερικού και από αυτό το σημείο αρχίζουν τα δύσκολα.
Ναι μεν θα εφαρμοσθεί η σύμβαση με τη χώρα που εγκαταστάθηκαν και που έχει υπογράψει Ελλάδα για αποφυγή διπλής φορολογίας, αλλά εάν ο φόρος στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερος από τον φόρο που κατέβαλαν στη Χώρα διαμονής και εργασίας τους θα κληθούν να καταβάλουν τον επι πλέον φόρο. Ή εάν είναι μεγαλύτερος ο φόρος του εξωτερικού θα συμψηφίσει η Ελλάδα, μόνο μέχρι τον ελληνικό φόρο.
Από όλα τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η Φορολογική Διοίκηση υπό το υφιστάμενο καθεστώς ισχύος της διάταξης του άρθρου 67 του ΚΦΕ η οποία διάταξη υποχρεώνει σε κοινή δήλωση, δεν έχει ακόμα λύσει το κρίσιμο θέμα που απασχολεί χιλιάδες φορολογούμενους συμπολίτες μας που ξενιτεύτηκαν για οικονομικούς λόγους, λόγω της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης που επικρατεί στην Χώρα μας για να βρουν δουλειά στο εξωτερικό.
Έτσι οι συγκεκριμένοι συμπολίτες μας, έχοντας στην Ελλάδα σύζυγο με ανήλικα παιδιά είναι αιχμάλωτοι με τους παραπάνω κωδικούς.
Όσο λοιπόν ακόμα δεν εφαρμόζεται συνολικά η απόφαση του ΣτΕ:
Θα συνεχίζεται η «Οδύσσεια» της ταλαιπωρίας της συγκεκριμένης κατηγορίας Ελλήνων που ξενιτεύονται, λόγω της κοινής δήλωσης που υποχρεώνει ο νόμος.
Γιατί ενώ στην ουσία ο σύζυγος είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, στην περίπτωση που η σύζυγος του διαμένει και εργάζεται στην Ελλάδα, ή έχουν ανήλικα παιδιά, δεν είναι φορολογικά «γνήσιος» κάτοικος εξωτερικού και ως εκ τούτου υποχρεούται (ο σύζυγος) να υποβάλει δήλωση στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημα του και να φορολογηθεί στην Ελλάδα!
ΑΑΔΕ και Συνήγορος του Πολίτη συνεργάζονται για ζητήματα που απασχολούν τους φορολογούμενους που ξενιτεύονται:
Κλείνοντας το σημερινό μας σημείωμα θα υπενθυμίσω τη θετική πρωτοβουλία που πήρε για το ζήτημα αυτό ο Διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, Γιώργος Πιτσιλής με τον Συνήγορο του Πολίτη, Ανδρέα Ποττάκη για στενή και τακτική συνεργασία, με στόχο την άμεση αντιμετώπιση των εκκρεμών ζητημάτων που απασχολούν τους συγκεκριμένους φορολογούμενους τον περασμένο Μάρτιο.
«Ο Διοικητής της ΑΑΔΕ ενημέρωσε τον Συνήγορο ότι η πρακτική των φορολογικών υπηρεσιών εναρμονίστηκε πλέον με την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας σύμφωνα με την οποία, σε περίπτωση που οι σύζυγοι έχουν διαφορετική κατοικία δεν τίθεται ζήτημα υποβολής κοινής δήλωσης του φόρου εισοδήματος, όπως άλλωστε είχε ζητήσει ο Συνήγορος του Πολίτη. Έγινε επίσης δεκτό ότι οι περιορισμοί εξαιτίας τεχνικών προδιαγραφών του συστήματος ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων φόρου εισοδήματος δεν αποτελούν λόγο μη συμμόρφωσης καθώς το σύστημα πρέπει να προσαρμόζεται στους κανόνες της φορολογικής διοίκησης και όχι οι κανόνες στις ανάγκες του συστήματος».
Η πράξη όμως όπως αναλύσαμε πιο πάνω, δείχνει ακόμη «το σύστημα να μην προσαρμόζεται στους κανόνες της φορολογικής διοίκησης», παρά το γεγονός της μερικής επίλυσης του περίπλοκου ζητήματος. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο κος Πιτσιλής θα ζητήσει εξηγήσεις από το …σύστημα και αν οι αρμοδιότητες του δεν του επιτρέπουν στο να καταστεί εφικτή και επιτρεπτή η χωριστή δήλωση, θα επικοινωνήσει το πρόβλημα για περαιτέρω νομοθετική ρύθμιση.
